مقدمه
پس از فوت یک شخص، دارایی و اموال او که به آن “ترکه” گفته می‌شود، نقش مهمی در تعیین وضعیت حقوقی و مالی بازماندگان، طلبکاران و وارثان ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین مسائل در این زمینه، مطالبه دیون متوفی و نحوه پرداخت آن‌ها از محل ترکه است. قانون امور حسبی در مواد ۲۲۶ و ۲۲۷ به ترتیب و اولویت پرداخت این دیون پرداخته است.
در این مقاله، ابتدا مفهوم دیون متوفی و نقش ترکه در پرداخت این دیون را بررسی کرده، سپس ترتیب و اولویت پرداخت آن‌ها را مطابق با قانون تحلیل می‌کنیم.
۱. مفهوم دیون متوفی و جایگاه ترکه در پرداخت آن‌ها
۱.۱. تعریف دیون متوفی
دیون متوفی شامل کلیه بدهی‌هایی است که شخص متوفی قبل از فوت خود داشته است. این بدهی‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
بدهی‌های قراردادی: مانند بدهی‌های ناشی از وام، خرید نسیه و قراردادهای تجاری.
دیون قانونی: مانند مالیات، مهریه، نفقه معوقه و دیه.
دیون ناشی از خسارت: مانند محکومیت‌های حقوقی که قبل از فوت متوفی قطعی شده‌اند.
هزینه‌های مربوط به کفن و دفن متوفی: که باید از محل ترکه پرداخت شود.
۱.۲. نقش ترکه در پرداخت دیون
ترکه شامل کلیه دارایی‌های به‌جا مانده از متوفی است. مطابق قانون، طلبکاران حق دارند مطالبات خود را از محل ترکه وصول کنند، اما این پرداخت‌ها باید طبق ترتیبی مشخص و اولویت‌های قانونی صورت گیرد. وارثان تنها در صورتی مالک ترکه می‌شوند که دیون متوفی تسویه شده باشد.
۲. ترتیب پرداخت دیون مطابق با مواد ۲۲۶ و ۲۲۷ قانون امور حسبی
مواد ۲۲۶ و ۲۲۷ قانون امور حسبی به ترتیب و اولویت پرداخت دیون متوفی از ترکه پرداخته‌اند.
۲.۱. ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی: هزینه کفن و دفن در اولویت است
بر اساس این ماده، اولین و مهم‌ترین بدهی که باید از ترکه پرداخت شود، هزینه‌های مربوط به کفن و دفن متوفی است. این هزینه‌ها شامل:
هزینه‌های عرفی و شرعی مربوط به دفن متوفی
هزینه‌های حمل‌ونقل و تغسیل (شست‌وشو) متوفی
مخارج مربوط به برگزاری مراسم متعارف
پرداخت این هزینه‌ها مقدم بر تمام دیون دیگر است و قبل از تسویه سایر بدهی‌ها باید انجام شود.
۲.۲. ماده ۲۲۷ قانون امور حسبی: ترتیب اولویت‌های بعدی
پس از پرداخت هزینه‌های کفن و دفن، دیون دیگر متوفی باید طبق اولویت‌های زیر پرداخت شوند:
۱. دیون دارای وثیقه:
اگر متوفی اموالی را در رهن یا وثیقه گذاشته باشد، ابتدا این بدهی‌ها از محل همان مال پرداخت می‌شود. این دسته از طلبکاران نسبت به دیگران در اولویت هستند.
۲. دیون ممتاز:
پس از دیون دارای وثیقه، نوبت به دیون ممتاز می‌رسد. این دیون شامل موارد زیر هستند:
هزینه‌های مربوط به اداره و حفظ ترکه (در صورتی که برای نگهداری ترکه هزینه‌ای شده باشد)
مالیات‌های معوقه متوفی
مهریه زوجه (مهریه به‌عنوان دینی بر ذمه متوفی است و از جمله دیون ممتاز محسوب می‌شود.)
نفقه معوقه افراد تحت تکفل متوفی
۳. سایر دیون متوفی:
پس از پرداخت دیون ممتاز، سایر بدهی‌های متوفی که ناشی از قراردادهای عادی، چک، سفته، وام و سایر تعهدات مالی است، از محل ترکه پرداخت می‌شود. در این مرحله، طلبکاران باید طلب خود را به مدیر ترکه یا ورثه اعلام کنند تا مطالبات آن‌ها تسویه شود.
۴. وصایای متوفی:
در نهایت، پس از تسویه تمامی دیون، وصایای متوفی تا یک‌سوم ترکه (ثلث اموال) اجرا خواهد شد. اگر متوفی وصیت کرده باشد که اموال خود را به شخص یا نهادی خاص اختصاص دهد، این وصیت تنها تا میزان یک‌سوم ترکه معتبر است و مازاد بر آن نیازمند اجازه ورثه است.
۳. نحوه مطالبه دیون از ترکه
۳.۱. طرح دعوی مطالبه دیون علیه ترکه
طلبکاران می‌توانند برای دریافت مطالبات خود علیه ترکه اقدام کنند. در این راستا، روش‌های زیر وجود دارد:
مراجعه به مدیر ترکه (در صورت تعیین شدن مدیر ترکه توسط دادگاه)
مراجعه به ورثه و درخواست پرداخت بدهی از محل ترکه
طرح دعوای حقوقی علیه ترکه در دادگاه صالح
۳.۲. مسئولیت ورثه در قبال دیون متوفی
وارثان به میزان ترکه‌ای که به آن‌ها منتقل می‌شود، مسئول پرداخت دیون متوفی هستند. به عبارت دیگر، اگر ترکه کافی نباشد، آن‌ها مسئول پرداخت بدهی از اموال شخصی خود نخواهند بود.
۴. نتیجه‌گیری
مطالبه دیون متوفی و نحوه پرداخت آن‌ها از ترکه موضوعی مهم در حقوق ارث و امور حسبی است. قانون‌گذار با تعیین ترتیب و اولویت پرداخت دیون، به حفظ حقوق طلبکاران و جلوگیری از تضییع حقوق ورثه پرداخته است. طبق مواد ۲۲۶ و ۲۲۷ قانون امور حسبی، ابتدا هزینه‌های کفن و دفن، سپس دیون دارای وثیقه، دیون ممتاز و در نهایت سایر بدهی‌های متوفی پرداخت می‌شود. پس از تسویه دیون، اگر اموالی باقی بماند، بین ورثه تقسیم خواهد شد.
نویسنده: فلورا افتخاری وکیل پایه یک دادگستری
ارسال دیدگاه