مطالبه مهریه و نفقه از ترکه متوفی
یکی از موضوعات حساس و کاربردی در حقوق خانواده، مطالبه مهریه و نفقه از ترکه متوفی است. در این مقاله، به بررسی جوانب قانونی و عملی این موضوع پرداخته و شرایط، مراحل و موانع احتمالی در این خصوص را با استناد به قوانین و مقررات جاری ایران توضیح خواهیم داد
مفهوم ترکه
ترکه در حقوق مدنی به مجموعه اموال، حقوق و دیونی گفته می‌شود که پس از فوت شخص باقی می‌ماند. به موجب ماده 868 قانون مدنی، “مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی‌شود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که بر ترکه تعلق گرفته است.”
بنابراین، ابتدا باید دیون متوفی از ترکه پرداخت شود و سپس باقیمانده میان وراث تقسیم گردد
مهریه و نفقه به‌عنوان دین ممتاز
مهریه و نفقه، جزء دیونی هستند که بر ذمه متوفی باقی مانده و باید از ترکه وی پرداخت شوند. این دیون در قانون ایران از جمله دیون ممتاز محسوب می‌شوند و بر سایر بدهی‌ها اولویت دارند.
1. مطالبه مهریه از ترکه متوفی
مهریه دینی است که به محض انعقاد عقد نکاح به عهده زوج قرار می‌گیرد و زن می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند (ماده 1082 قانون مدنی).
چنانچه زوج فوت کند و مهریه پرداخت نشده باشد، زوجه حق دارد مهریه خود را از ترکه متوفی مطالبه کند. در این راستا، توجه به نکات زیر ضروری است:
استناد قانونی: مطابق ماده 226 قانون امور حسبی، دیون متوفی باید قبل از تقسیم ترکه پرداخت شود.
نحوه اجرا: زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست مطالبه مهریه از ترکه متوفی به دادگاه، نسبت به توقیف اموال متوفی اقدام نماید. دادگاه پس از رسیدگی، دستور پرداخت مهریه از محل ترکه را صادر می‌کند.
ارزیابی مهریه: اگر مهریه به صورت سکه یا طلا باشد، ارزش آن به نرخ روز محاسبه شده و از ترکه برداشت می‌شود.
2. مطالبه نفقه از ترکه متوفی
نفقه به معنی تامین نیازهای مالی زن است و بر اساس ماده 1106 قانون مدنی، در عقد دائم، شوهر مکلف به پرداخت نفقه زوجه است. اگر زوج در دوران زندگی خود نفقه پرداخت نکرده باشد، زوجه می‌تواند نفقه معوقه را از ترکه وی مطالبه نماید.
نحوه مطالبه نفقه معوقه:
مطابق ماده 1206 قانون مدنی، نفقه زوجه جزء دیون ممتازه محسوب شده و حتی بر مهریه نیز تقدم دارد. بنابراین، زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست به دادگاه، درخواست پرداخت نفقه معوقه از ترکه متوفی نماید.
مدارک لازم:
برای اثبات نفقه معوقه، ارائه مدارکی مانند شهادت شهود، اسناد کتبی یا هر گونه دلیل معتبر قانونی ضروری است.
تقدم دیون ممتاز
بر اساس ماده 226 قانون امور حسبی، دیون ممتاز متوفی (از جمله مهریه و نفقه) پیش از سایر بدهی‌ها از ترکه پرداخت می‌شوند. ترتیب پرداخت دیون متوفی به شرح زیر است:
هزینه کفن و دفن
دیون دارای وثیقه
دیون ممتاز (مانند مهریه و نفقه زوجه)
سایر دیون عادی
مراحل عملی مطالبه مهریه و نفقه از ترکه متوف
تشخیص ترکه:
ابتدا لازم است ورثه یا طلبکاران، موجودی ترکه متوفی را شناسایی کنند. این شامل اموال منقول، غیرمنقول و وجوه نقد است.
دادخواست مطالبه دیون:
زوجه باید دادخواستی مبنی بر مطالبه مهریه و نفقه معوقه از ترکه متوفی تنظیم کرده و به دادگاه ارائه دهد.
توقیف اموال متوفی:
زوجه می‌تواند درخواست توقیف اموال متوفی را جهت تضمین وصول مهریه و نفقه مطرح نماید
انجام مراحل دادرسی:
دادگاه پس از رسیدگی به موضوع، میزان دیون و اموال متوفی را تعیین کرده و حکم به پرداخت دین از محل ترکه صادر می‌کند.
تقسیم باقیمانده ترکه:
پس از پرداخت دیون، مابقی ترکه میان وراث تقسیم می‌شود.
موانع و مشکلات احتمالی
عدم کفایت ترکه:
اگر ترکه متوفی برای پرداخت مهریه و نفقه کافی نباشد، زوجه نمی‌تواند از وراث درخواست پرداخت داشته باشد؛ زیرا دیون متوفی صرفاً از ترکه وی پرداخت می‌شوند.
اختلاف میان وراث:
گاهی میان وراث در خصوص میزان ترکه یا تقدم دیون اختلافاتی بروز می‌کند که ممکن است روند مطالبه مهریه و نفقه را طولانی کند
مفقود بودن اموال متوفی:
در برخی موارد، شناسایی اموال متوفی دشوار است و زوجه ناچار به ارائه درخواست جهت شناسایی اموال خواهد بود.
نتیجه‌گیری
مهریه و نفقه، دیونی هستند که با فوت زوج از بین نمی‌روند و زوجه می‌تواند آن‌ها را از ترکه متوفی مطالبه نماید. بر اساس قوانین ایران، این دیون جزء دیون ممتاز محسوب شده و پیش از تقسیم ترکه پرداخت می‌شوند.
زوجه برای مطالبه این حقوق، باید دادخواست خود را با استناد به قوانین و ارائه مدارک کافی به دادگاه تقدیم کند. توصیه می‌شود در چنین مواردی از مشاوره وکیل مجرب بهره‌مند شوید تا روند رسیدگی سریع‌تر و با دقت بیشتری انجام شود.
منابع قانونی:
قانون مدنی
قانون امور حسبی
آیین دادرسی مدنی
نویسنده:
فلورا افتخاری وکیل پایه یک دادگستری
ارسال دیدگاه